وجود تفاوت خشت و آجر نشان دهنده این است که هر کدام از این مصالح ساختمانی در کجا و در چه مواردی باید مورد استفاده قرار بگیرند. البته پیش از اینکه در باب تفاوت خشت و آجر صحبت شود، لازم است که با مفهوم خشت و آجر آشنا بود تا بتوان تمایزهای میان آن‌ها را راحت‌تر درک کرد.
در این مقاله ابتدا توضیح داده می‌شود که خشت چیست، سپس در باب روش تولید خشت توضیح داده می‌شود. همچنین مفهوم آجر نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد و در نهایت نیز در مورد ۷ تفاوت خشت و آجر توضیحاتی داده خواهد شد.
خشت چیست؟
خشت، یکی از مرسوم‌ترین مصالح ساختمانی است که از قدیم‌الایام در ساختمان‌سازی از آن استفاده می‌شده است. خشت‌ها معمولاً در ابعاد مختلفی تولید می‌شوند؛ اما شایع‌ترین اندازه آن دارای عرض ۲۰ سانتی‌متر و ضخامت ۵ سانتی‌متر است. در چند سال اخیر میزان استفاده از خشت‌ها بسیار کاهش‌یافته است.
روش تولید خشت و انواع آن
روش تولید خشت‌ها امر سخت و پیچیده‌ای نیست. ماده اولیه تولید خشت، خاک رس و آب است؛ اما به‌مرورزمان و جهت بالاتر بردن مقاومت خشت‌ها برخی مواد دیگر را نیز به خشت‌ها اضافه کردند تا میزان استحکام آن‌ها را بالاتر ببرند. خشت‌ها ابتدا با مواد اولیه آن‌ها ترکیب می‌شوند، سپس قالب زده شده و بعد از اینکه از قالب خارج می‌شوند، باید در معرض نور مستقیم آفتاب قرار بگیرند تا کاملاً خشک شوند. پس از خشک‌شدن خشت‌ها آماده استفاده هستند.
از مهم‌ترین روش‌های تولید خشت‌ها عبارت‌اند از:
۱) در روش اول در تولید خشت خوب و مرغوب به آب و خاک رس همگن نیاز است. لازم است که این دو به‌خوبی با هم مخلوط و ورز داده شده و سپس در ابعاد معمول قالب زده شوند. پس از قالب زنی بایستی خشت‌ها در مقابل نور مستقیم آفتاب قرار بگیرند تا خشک شوند.
۲) روش دوم در تهیه خشت، مخلوط کردن آب و شکر سنگ با خاک رس معدنی نرم شده است.
۳) روش سوم جهت تهیه خشت از ترکیب خاک رس چرب کوبیده با مقدار مشخصی از خاکستر مخلوط شده است.
۴) روش چهارم تهیه خشت، بدین صورت است که خرده‌سنگ و کاه با خاک رس مرغوب ترکیب می‌شوند و همچون روش‌های سابق در قالب ریخته و در معرض نور خورشید خشک می‌شوند. در این روش تولید خشت به دلیل وجود کاه، میزان مقاومت خشت تا حد قابل توجهی بالاتر می‌رود، چراکه دانه‌های خاک رس به شکل مقاوم‌تری در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند.
۵) روش پنجم تولید خشت نیز از روش‌هایی است که به کمک آن‌ها می‌توان خشت مرغوب و مقاوم تهیه کرد. در این روش، خاک معدنی به همراه آب و موی بز با هم مخلوط می‌شوند. موی بز در تهیه این نوع خشت سبب جلوگیری ازهم‌گسیختگی خشت می‌شود.
۶) روش ششم در تولید خشت از ترکیب الیاف درخت خرما با خاک رس و آب استفاده می‌شود. البته میزان هر کدام از این مواد کاملاً مشخص هستند. این مواد بعد از ترکیب خشت مقاومی را به وجود می‌آورند که در اصطلاح به این نوع خشت‌ها ساز و دار نیز گفته می‌شود.
۷) روش هفتم در تولید خشت از ترکیب خاک رس و آب با شلتوک برنج است. وجود شلتوک برنج در این ترکیب سبب کاهش میزان ترک‌خوردگی خشت می‌شود.
۸) در روش هشتم در تولید خشت به ترکیبات خاک رس، آب و کلوش ساقه‌های برنج خرد شده نیاز است. این ترکیبات نیز در کنار یکدیگر به بالا رفتن مقاومت خشت‌ها کمک قابل توجهی می‌کنند.
آجر چیست؟
آجرها از معمول‌ترین مصالح ساختمانی هستند که از ترکیب آب و خاک رس ساخته می‌شوند و روش تولید آن‌ها شباهت بسیاری به روش تولید خشت‌ها دارد. با این تفاوت که آجرها بعد از اینکه از قالب خارج شدند در کوره‌های آجرپزی پخته می‌شوند. همین پخته شدن در کوره‌های آجرپزی سبب بالاتر رفتن مقاومت آجرها نسبت به خشت‌ها می‌شود. در گذر زمان آجرها به اشکال مختلفی تولید شدند که از مهم‌ترین انواع آجر می‌توان به آجر سفال، آجرنسوز، اجر نما و… اشاره کرد.
تفاوت خشت و آجر در چیست؟
خشت و آجر دارای چندین تفاوت اساسی و مهم هستند که همین تفاوت‌ها سبب می‌شوند هر کدام از این مصالح ساختمانی در کجا و برای چه سازه‌هایی انتخاب و مورد استفاده قرار گیرند.
از مهم‌ترین تفاوت خشت و آجر عبارت‌اند از:
روش تولید
اصلی‌ترین تفاوت خشت و آجر در نحوه تهیه این دو مواد ساختمانی است. همان‌طور که توضیح داده شد خشت‌ها بعد از اینکه از قالب خارج می‌شوند در معرض نور مستقیم آفتاب قرار می‌گیرند تا خشک شوند. درحالی‌که آجرها بعد از خارج‌شدن از قالب‌ها در کوره‌های آجرپزی پخته می‌شوند.
مواد اولیه
خشت و آجر اگرچه در حالت معمول در مواد اولیه یکسان هستند و هر دو از ترکیب آب و خاک رس به دست می‌آیند؛ اما در بسیاری از مواقع جهت بالاتر بردن میزان مقاومت خشت‌ها به جز ترکیب آب و خاک رس در آن‌ها از مواد دیگری همچون موی بز، موی شتر، شلتوک برنج و… نیز استفاده می‌کنند.
استحکام و مقاومت
اصلی‌ترین تفاوت خشت و آجر در میزان استحکام این دو است. آجرها به دلیل پخته شدن نسبت به خشت‌ها از مقاومت و استحکام بیشتری برخوردارند و از آن‌ها در ساختمان‌سازی‌های بالای یک‌طبقه و در مناطق شهری استفاده می‌کنند. خشت‌ها نسبت به آجرها مقاومت و استحکام کمتری دارند و در ساختمان‌سازی‌های یک طبقه و در مناطق غیر زلزله‌خیز و روستایی کاربرد بیشتری دارند.
سلامت فیزیکی سازه
یکی دیگر از تفاوت خشت و آجر در سلامت فیزیکی سازه‌ها و ساختمان‌ها است. معمولاً سازه‌هایی که با خشت ساخته می‌شود از سلامت فیزیکی کاملی برخوردار نیستند؛ همچنین در برابر باران و عوامل محیطی به‌سرعت واکنش نشان می‌دهند و احتمال فروپاشی آن‌ها بر اثر عوامل محیطی همچون سیل و… بسیار بیشتر از سازه‌هایی است که در آن‌ها از آجر استفاده شده.
میزان مصرف
از دیگر تفاوت خشت و آجر در میزان مصرف و کاربرد این دو محصول است. در حال حاضر میزان مصرف آجر بسیار بیشتر از میزان مصرف خشت است. از آجرها بیشتر در سازه‌های شهری و از خشت‌ها در سازه‌های روستایی استفاده می‌شود.
زیبایی ظاهری
زیبایی ظاهری را نیز می‌توان از دیگر تفاوت خشت و آجر دانست. سازه‌ها و بناهایی که با آجر ساخته می‌شوند دارای زیبایی ظاهری بهتری هستند و امکان استفاده از سنگ نماها و سایر تزیینات نمای ساختمانی روی دیوارهای آجری به‌سهولت امکان‌پذیر است. درحالی‌که مواد اولیه بناهای خشتی از گل هستند و امکان استفاده از سنگ بناها در آن‌ها وجود ندارد. ازاین‌رو از نظر شکل ظاهری کاملاً با سازه‌های آجری متفاوت هستند.
قیمت
یکی دیگر از تفاوت خشت و آجر در قیمت این محصولات است. خشت‌ها از هر نوعی که باشند نسبت به آجرها از قیمت پایین‌تری برخوردار هستند؛ اما آجرها قیمت بالاتری دارند. ازاین‌رو در برخی از مناطق محروم به جهت همین تفاوت قیمت، برخی از افراد استفاده از خشت را جایگزین استفاده از آجر می‌کنند.
سخن پایانی
در این مقاله با عنوان تفاوت خشت و آجر چیست، ابتدا در مورد خشت و انواع آن توضیح داده شد. سپس روش تولید خشت مورد بررسی قرار گرفت. همچنین در مورد آجر و ویژگی‌های آن نیز توضیحات لازم داده شد. در نهایت نیز ۴ مورد از اصلی‌ترین تفاوت خشت و آجر بیان شد.
باتوجه‌به توضیحات ارائه شده و کاربردهای هر کدام از این مصالح ساختمانی باید توجه شود که باتوجه‌به نوع بنایی که قصد ساخت آن مدنظر است کدام یک از این دو مصالح ساختمانی می‌توانند کاربرد بهتری داشته باشند.