ابعاد آجر – بررسی جامع ابعاد استاندارد انواع آجر

آجر (Brick) جزو مصالح ساختمانی اصلی است که معمولاً از خاک رس تولید می‌شود. از آجر برای ساخت دیوار، کف و نما استفاده می‌شود. آجرها به وسیله ملات به هم می‌چسبند. آجر در گذشته به‌صورت دستی و در اندازه‌های دلخواه ساخته می‌شد؛ اما در حال حاضر، آجرها در کارخانه تولید می‌شوند و اندازه‌های استانداردی دارند. هر اندازه از آجر می‌تواند برای هدف خاصی مورد استفاده قرار بگیرد. در این مطلب قصد داریم به بررسی انواع ابعاد آجر بپردازیم.

ابعاد استاندارد آجر چقدر است؟

ابعاد استاندارد آجر در هر کشور با کشور دیگر تفاوت دارد. این تفاوت بنا بر استانداردهای موجود در هر کشور تعیین می‌شود. بنابراین نمی‌توان یک اندازه یکسان را برای آجر در تمام دنیا در نظر گرفت. در کشورمان علاوه بر آجرهای ایرانی، برخی از آجرهای اروپایی نیز کاربرد دارند که هریک اندازه متفاوتی به خود می‌گیرند. از جمله آجرهای کاربردی در ساخت و ساز کشورمان می‌توان به آجر فشاری، آجر سفال، آجر سه گل و آجر لفتون اشاره کرد. هریک از این آجرها بسته به اندازه و ابعادی که دارند، می‌توانند برای بخش‌های مختلفی از ساخت و ساز مورد استفاده قرار بگیرند. در ادامه به بررسی ابعاد و نوع کاربرد هریک از آجرهای نامبرده خواهیم پرداخت.

ابعاد آجر فشاری

آجر فشاری، از قدیمی‌ترین انواع تولیدات آجر محسوب می‌شود. آجر فشاری با نام‌های دیگری همچون «آجر زبره» و «آجر توپر» نیز شناخته می‌شود. البته در قدیم به آجر فشاری «آجر قزاقی» هم می‌گفتند، چراکه صنعت تولید این نوع آجرها برای اولین بار توسط قزاقها وارد ایران شد. با توجه به اینکه در موقع خشت زدن با دست، گوشه‌هاى گل در قالب با انگشت فشار داده مى‌شد، این آجر به آجر فشارى مشهور شد. ابعاد آجر فشاری، کاربردها و دیگر ویژگی‌های این نوع آجر را می‌توان به‌صوتر زیر بیان کرد:

• ابعاد آجر فشاری 22 × 10 × 5/ 5 با ضخامت 4 یا 3 سانتی‌متر است.
• از آجر فشاری براى گرى چینى، کرسی چینی (فونداسیون)، دیوارچینی طبقات زیر همکف و گاهی هم در دیوار باربر استفاده می‌شود.
• آجرفشاری خوب عمر طولانی بوده و قابلیت بازیابی دارد.
• آجرفشاری به دلیل قابلیت بازیابی که دارد، جزو مصالح دوستدار محیط زیست محسوب می‌شود.
• از دیگر انواع آجر فشاری می‌توان «آجر فشاری قرمز»، «آجر فشاری ماشینی» و «آجر فشاری کوره‌ای» را نام برد.

در گذشته از ابعاد استاندارد آجر فشاری برای دیوارهای باربر ساختمان، طاق ضربى، دیوارهاى حمال و جدا کننده استفاده می‌شد؛  اما بعدها به دلیل وزن زیاد این آجر از کاربرد در دیوار چینی به کاربرد در فونداسیون تغییر پیدا کرد. در حال حاضر مصرف آجر فشاری کاهش پیدا کرده است و صرفاً برای موارد خاص از آن استفاده می‌شود.

ابعاد آجر سفال

آجر سفال یکی از پراستفاده‌ترین انواع آجر برای دیوارچینی داخلی و خارجی در ساختمان‌ها است. آجرهای سفال به دلیل کاربرد‌های مختلفی که در نقاط مختلف ساختمان دارند، در ابعاد متفاوتی تولید می‌شوند. در واقع سازندگان و پیمانکاران برای برآورد مقدار آجرهای مورد نیاز خود، باید ابعاد آجرهای مصرفی را تخمین بزنند. اگر در هنگام خرید ابعاد دقیق آجر مشخص نشود، ممکن است در مراحل اجرا، آجرها دچار لق زدگی یا مشکلات دیگر شوند. بنابراین نمی‌توان ابعاد خاصی را برای تمام انواع آجرهای سفال در نظر گرفت. به‌صورت کلی آجرهای سفالی در ابعاد زیر تولید می‌شوند:

• ابعاد آجر سفال 15 سانتی

آجر سفال تیغه ۱۵ با وزن تقریبی ۳ کیلوگرم برای جداکردن دیوارهای داخلی و پیرامون ساختمان‌ها کاربرد دارد. آجر سفال 15 سانتی یا آجر تیغه 15 با ابعاد رسمی 20×20×15 در بازار شناخته می‌شود. ضخامت این بلوک‌ها 15 سانتی‌متر و طول و عرض آن‌ها نیز 20 سانتی‌متر است. البته ابعاد آجر سفال برای بلوک‌های تولید به روش اتوماتیک در کارخانه مشابه ابعاد رسمی آن است، اما گاهی ممکن است آجرهای دستی با اندازه استاندارد اعلام شده کمی تفاوت داشت باشند (یعنی مثلاً دارای ابعاد 18.5×18.5×15 باشند).

• ابعاد آجر سفال 10 سانتی

این نوع آجر سفالی که در ضخامت 10 سانتی‌متری عرضه می‌شود، دارای ابعاد 20×20×10 است. این آجرها دارای وزن حدود ۱/۲ کیلوگرم بوده و معمولا دارای ۵ یا ۶ حفره هستند. آجرهای سفال 10 سانتی که در کارخانه تولید می‌شود، همین اندازه را دارند، اما در نوع درجه دو آن ممکن است یکی دو سانتی‌متر اختلاف وجود داشته باشد (مثلاً ممکن است اندازه آجرهای درجه دوم آن 18.5×18.5×8.5 باشد).

• ابعاد آجر سفال 20 سانتی

آجرهای سفال 20 سانتی دارای ابعاد 20×20×20 هستند. از این آجرها بیشتر برای دیوارهای بیرونی با ضخامت بالا استفاده می‌شود. البته طول، عرض و ضخامت این آجرها می‌تواند بسته به مدل و درجه کیفی آن‌ها، حدود 18، 19 یا 20 سانتی‌متر باشند. از دیگر آجرهای سفالی می‌توان به آجر سفال 20 سانتی می‌توان آجر سفال 5.5 سانتی با ابعاد 20×20×5.5، آجر سفال 8 سانتی با ابعاد 19×18×8 و آجر سفال 7 سانتی را نام برد.

• ابعاد آجر سفال‌های سقفی

از آجر سفال سقفی برای پوشش فاصله سقف‌ها استفاده می‌شود و کاربردهای زیاد دیگری ندارد. این آجرها در سقف طبقات مختلف، بین تیرچه‌ها قرار می‌گیرند و بنا به ضخامت سقف و فاصله‌ی تیرچه‌ها در ابعاد مختلفی تولید می‌شوند. از پرکاربردترین آجرهای سفال سقفی می‌توان آجرهای سفالی سقفی 50×20×25 و 50×20×20 را نام برد. مدل‌های دیگر 40×25×25 و 50×10×20 نیز در دسترس قرار دارند. البته گاهی یونولیت جایگزین این نوع آجر یا بلوک‌ها در سقف می‌شود.

می‌بینید که ابعاد استاندار آجر سفال بسیار متفاوت هستند. بنابراین اگر قصد دارید از آجر سفال در سازه خود استفاده کنید، باید حتماً به نوع آبعاد آجر سفالی که سفارش می‌دهید، دقت زیادی داشته باشید.

ابعاد آجر سه گل

جدیدترین نوع آجر در ساخت و ساز، آجر سه گل است که 3 سوراخ دارد. این آجرها در ابعاد 7×9×20 سانتی‌متر با وزن تقریبی 1000 گرم تولید می‌شوند. رایج‌ترین استفاده آجر سه گل برای نما و به‌صورت توکار است. علاوه بر این‌ها، از آجر سه گل برای ساخت سوله، آثار باستانی یا اماکن تاریخی و دیوارهای نیمه باربر و حتی گاهی هم در ساخت سقف استفاده می‌شود. ملات به راحتی در سوراخ‌های موجود در آجر سه گل نفوذ کرده و استقامت دیوار را بالا می‌برد. آجر سه گل  را نمی‌توان در هر جایی پیدا کرد؛ در واقع آجر سه گل بیشتر در استان‌های فارس، هرمزگان و کهگیلویه و بویراحمد کاربرد دارد.

ابعاد آجر لفتون

آجر لفتون (سوراخ دار) در رنگ‌های مختلفی تولید می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان آجر لفتون (سوراخ دار) زرد، آجر لفتون (سوراخ دار) قرمز، آجر لفتون (سوراخ دار) پرتقالی ، آجر لفتون (سوراخ دار) گلبهی و آجر لفتون قهوه‌ای را نام برد. البته از بین تمام رنگ‌های موجود، آجر لفتون (سوراخ دار) زرد و قرمز کاربرد بیشتری دارند؛ چراکه این دو رنگ قیمت مناسب‌تری نسبت به سایر رنگ‌ها دارند. وجود سوراخ روی آجر باعث می‌شود تا ملات بیشتری در داخل آن نفوذ کند که موجب استحکام بیشتر دیوار خواهد شد. ابعاد آجر لفتون (سوراخ دار) ۵×۲۰×۱۰ است. البته آجر لفتون در ابعاد مکعبی شکل نیز وجود دارد که اندازه بزرگتری به خود می‌گیرد اما کاربردهای خاصی دارد و در صورت سفارش تولید می‌شود.

آیا کیفیت آجر روی ابعاد آجر تأثیر دارد؟

آجرها در ابعاد و کیفیت‌های مختلفی تولید می‌شوند. در قسمت‌های فوق به اندازه‌های استاندارد آجرها پرداختیم. اما علاوه بر ابعاد، آجرها در سه سطحی کیفی زیر تولید می‌شوند:

• آجر درجه 1
• آجر درجه 2
• آجر درجه 3

همانطور که در بررسی ابعاد آجرهای سفال اشاره کردیم، کیفیت آجر می‌تواند روی ابعاد و اندازه آجر تأثیر بگذارد؛ به این معنی که آجرهای درجه 2 یا 3 ممکن است کمی (حدود یک یا دو سانتی‌متر) کوچک‌تر یا بزرگ‌تر از آجرهای درجه 1 باشند. اگرچه در برخی موقعیت‌ها می‌توان از این تفاوت چشم‌پوشی کرد، اما در برخی دیگر از موارد، حتی یک ذره تفاوت هم می‌تواند مشکل‌ساز شود. بنابراین در صورتی که قصد اجرای یک سازه با دقت بالا را دارید، حتماً از آجرهای درجه 1 کارخانه‌ای با ابعاد استاندارد بهره بگیرید.

بهترین ابعاد آجر برای ساختمان سازی کدام است؟

تا به اینجا متوجه شدیم که آجرها در ابعاد مختلفی تولید می‌شوند. دلیل تنوع ابعاد آجرها، کاربردهای مختلف آن‌ها است. بیشتر آجرها برای دیوارچینی مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ این در حالی است که برخی دیگر از آجرها برای سقف و برخی دیگر برای نماهای بیرونی و ضخیم کاربرد دارند. برخی از آجرها مخصوص نما هستند و برخی از آجرها نیز هم برای نما و هم برای دیوارچینی داخلی و خارجی کاربرد دارند. بنابراین هر نوع آجر در هر ابعاد می‌تواند در جای مخصوص خود، بهترین آجر برای یک سازه خاص باشد. با توجه به تشابه نقشه‌های ساختمانی و اصول ساخت و ساز در کشورمان، برخی از آجرها دارای کاربرد بیشتری هستند و به‌صورت گسترده‌تر تولید می‌شوند. از جمله پرکاربردترین آجرها در کشورمان می‌توان موارد زیر را نام برد:

• آجر سفال در ابعاد 10، 15 و 20 سانتی‌متری
• آجر لفتون سوراخ‌دار با ابعاد ۵×۲۰×۱۰ سانتی‌متری
• آجر سه گل در ابعاد ابعاد 7×9×20 سانتی‌متری

موارد فوق استفاده گسترده‌ای در ساختمان‌سازی دارند. با این وجود در ساخت خانه‌های لوکس ویلایی و ساختمان‌هایی با نمای مدرن، علاوه بر موارد فوق از آجرهای نسوز و آجرهای لعابی نیز استفاده می‌شود که دارای تنوع رنگ بالا و اندازه‌های کوچک‌تر هستند.

از کدام ابعاد آجر می‌توان برای نما استفاده کرد؟

آجرهای نما انواع مختلفی دارند. برخی از آجرها به‌صورت اختصاصی برای نماکاری تولید می‌شوند. شما می‌توانید به‌اندازه‌ای که نیاز دارید، آجر مخصص نما سفارش دهید؛ اما اگر شما می‌خواهید به‌صورت اختصاصی آجر نما تهیه کنید؛ بلکه می‌خواهید از یک نوع آجر برای دیوارچینی و نماسازی استفاده کنید، می‌توانید از آجرهای سفال یا لفتون برای این منظور کمک بگیرید. بیشتر ساختمان‌هایی که در کشور ساخته می‌شوند، از آجرهای سفال برای دیوارچینی، توکاری و نماسازی استفاده می‌شود. برخی از ساختمان‌های معمولی‌تر برای دیوارچینی و توکاری از آجرهای سفال درجه پایین یا حتی آجرهای فشاری استفاده کرده و برای بخش بیرونی و نمای ساختمان از آجرهای سفال درجه یک یا دیگر انواع آجرهای درجه بالا استفاده می‌کنند. هرچقدر ابعاد آجر کوچک‌تر و جمع‌وجورتر باشد، بهتر می‌توان آن را برای نما استفاده کرد.

البته برخی از سازه‌ها از بلوک‌های سفالی 15 یا 20 سانتی برای دیواره بیرونی ساختمان استفاده می‌کنند، اما همین نما را نمی‌پسندند و روی آن را از بیرون با سنگ طراحی می‌کنند. یعنی از آجرهای سفال یا لفتون برای زیرسازی نمای سنگی استفاده می‌کنند. گزینه‌های زیادی برای نماکاری وجود دارد؛ اما به‌هر حال بهترین کار این است که برای انتخاب آجر مناسب برای هر قسمت از ساختمان، با مهندس طراح یا پیمانکار خود مشورت کنید.

سخن پایانی

آجر یکی از رایج‌ترین انواع مصالح ساختمانی است که امروزه در سراسر جهان کاربردهای وسیعی دارد. شکل مستطیلی آجر، امکان چیدمان بهتر آن را فراهم می‌کند. یک آجر را می‌توان به گونه‌ای قرار داد که با هر نوع طراحی سازه‌ای سازگار باشد. اندازه آجر بسته به منطقه یا کشوری که در آن زندگی می‌کنید، ممکن است کمی متفاوت باشد؛ اما به‌صورت کلی آجر‌ها دارای ابعاد 7×31×5/2 سانتی‌متری هستند. در این مطلب اندازه‌های مربوط به آجرهای رایج در ساختمان سازی ایران را بررسی کردیم. شما می‌توانید برحسب نقشه سازه خود و نوع نمایی که دارید، انواع مختلفی از آجرها در ابعاد مناسب را برای کار خود سفارش دهید.